Miqrenin yaranma səbəbləri çox müxtəlifdir. Əsasən genetika, ətraf mühit faktorları və həyat tərzi bu xəstəliyin meydana gəlməsində rol oynayır. 2024-cü ilin məlumatlarına əsasən, miqrenin yaranma səbəbləri daha da dəqiqləşdirilib və aşağıdakı amillər müəyyən olunub.

Genetik faktorlar

Genetik meyilliklər miqrenin ən geniş yayılmış səbəblərindən biridir. Əgər ailədə bir nəfərdə miqren varsa, digər ailə üzvlərində də bu xəstəliyin yaranma ehtimalı artır. Miqrenə səbəb olan genetik faktorlar hələ tam müəyyən edilməsə də, bir çox tədqiqatlar genetik meyilliklərin bu xəstəliyin əsas tətikləyicisi olduğunu göstərir.

Hormonal dəyişikliklər

Xüsusilə qadınlarda miqren tutmalarının hormonlarla sıx əlaqəsi vardır. Menstruasiya, hamiləlik və menopoz kimi dövrlərdə hormonların səviyyəsi dəyişir və bu da miqren tutmalarını artırır. Miqrenin müalicəsi zamanı hormonal dəyişikliklər nəzərə alınmalıdır, xüsusilə qadınlarda.

Ətraf mühit faktorları

Hava dəyişikliyi, parlaq işıqlar, yüksək səslər və hətta qoxular miqren tutmalarını tetikleyə bilər. Bəzi insanlar hava təzyiqinin dəyişməsi ilə miqren tutmalarının başladığını bildirirlər. Parlaq işıqlar, xüsusilə ekrana uzun müddət baxmaq, miqrenin yaranmasına səbəb ola bilər.

Qida və içkilər

Bəzi qidalar və içkilər miqren tutmalarını tetikleyə bilər. Miqren üçün qida tətikləyiciləri arasında spirtli içkilər (xüsusilə qırmızı şərab), şokolad, pendir və kofein vardır. Həddindən artıq kofein miqreni tetikleyə bilər, lakin bəzi insanlar üçün miqdarında qəbul edilən kofein miqren ağrısını yüngülləşdirə bilər.

Stres və yuxu pozğunluğu

Stres miqren tutmalarını artıran ən böyük səbəblərdən biridir. 2024-cü ilin məlumatlarına əsasən, pandemiya dövründə insanların daha çox stresə məruz qaldığı və bunun miqren tutmalarının tezliyini artırdığı müşahidə edilmişdir. Eyni zamanda, yuxu pozğunluğu da miqreni tetikleyen amillərdən biridir.

Miqrenin əsas əlaməti döyünən və şiddətli baş ağrısıdır. Lakin bununla yanaşı, bir çox başqa əlamətlər də müşahidə edilir. Miqrenin əlamətləri bir neçə mərhələdən ibarətdir və hər mərhələdə müxtəlif simptomlar ortaya çıxa bilər.

Prodrom (Hazırlıq dövrü)

Miqren tutmasından bir neçə saat və ya bir neçə gün əvvəl prodrom mərhələsi baş verir. Bu mərhələ zamanı xəstələr yorğunluq, əsəbilik, iştahsızlıq və ya həddindən artıq susuzluq hiss edə bilərlər. Prodrom dövrü miqrenin gələcəyinin xəbərçisi ola bilər.

Aura mərhələsi

Miqren tutması zamanı bəzi insanlarda aura mərhələsi müşahidə olunur. Aura mərhələsi, baş ağrısı başlamazdan əvvəl meydana gələn vizual və ya sensor dəyişikliklərlə xarakterizə olunur. Aura mərhələsində insanlar gözlərinin qarşısında işıq parıltıları və ya bulanıqlıq görə bilərlər. Aura mərhələsi adətən 20-60 dəqiqə davam edir.

Baş ağrısı mərhələsi

Baş ağrısı mərhələsi miqrenin ən kəskin mərhələsidir. Bu mərhələdə başın bir tərəfində və ya hər iki tərəfində döyünən ağrı yaranır. Ağrı adətən işığa, səsə və qoxuya qarşı həssaslıqla müşayiət olunur. Ağrı bir neçə saatdan bir neçə günə qədər davam edə bilər.

Postdrom (Ağrı sonrası dövr)

Baş ağrısı keçdikdən sonra postdrom mərhələsi başlayır. Bu mərhələdə insanlar yorğun və boşalmış hiss edə bilərlər. Bəzən beyin sisliyi (çətin konsentrasiya) də müşahidə edilir.

Miqren ağrısı çox vaxt iş qabiliyyətini tamamilə məhdudlaşdırır, lakin evdə tətbiq edə biləcəyiniz bəzi üsullar var ki, bu üsullar ağrını yüngülləşdirə bilər.

Qaranlıq və sakit mühitdə istirahət

Miqren tutması zamanı parlaq işıq və yüksək səs miqren ağrısını daha da şiddətləndirə bilər. Buna görə də, qaranlıq və sakit bir mühitdə istirahət etmək ağrını azaltmağa kömək edəcəkdir.

Soyuq kompreslər

Soyuq kompreslərin tətbiqi miqren ağrısını yüngülləşdirən effektiv üsullardan biridir. Soyuq kompreslər başın damarlarını daraldaraq ağrını azalda bilər.

Təbii yağlar və aromaterapiya

Lavanda və nanə yağları miqren ağrılarını yüngülləşdirmək üçün istifadə edilə bilər. Lavanda yağı sakitləşdirici təsir göstərir, nanə yağı isə başın gərginliyini azaldır.

Kofein istifadəsi

Kiçik miqdarda kofein miqren ağrısını yüngülləşdirə bilər. Lakin kofeini çox miqdarda qəbul etmək əks təsir göstərərək miqreni daha da şiddətləndirə bilər.

Miqren müalicəsi fərqli yanaşmalar tələb edir. Miqrenin müalicəsi dərmanla və qeyri-dərman üsulları ilə aparılır.

Dərman müalicəsi

Miqren tutmalarının qarşısını almaq və ağrını azaltmaq üçün müxtəlif dərmanlar istifadə olunur:

• Ağrıkəsicilər: Adətən ibuprofen və parasetamol kimi dərmanlar istifadə edilir.
• Triptanlar: Miqren üçün xüsusi olaraq istifadə edilən dərmanlar triptanlardır. Triptanlar ağrını və əlaqəli simptomları azaltmaq üçün istifadə olunur.
• Erqotaminlər: Bu dərmanlar daha az istifadə olunur, lakin bəzi hallarda miqrenin qarşısını almaqda təsirlidir.

Profilaktik dərmanlar

Miqren tutmalarını azaltmaq üçün profilaktik dərmanlar da təyin edilir. Bu dərmanlar arasında beta-blokerlər, antidepresanlar və antikonvulsantlar yer alır.

Təbii müalicə üsulları

Bəzi təbii müalicə üsulları miqren ağrılarını yüngülləşdirməkdə təsirli ola bilər:

• Akupunktur: Miqren müalicəsində əlavə bir terapiya kimi geniş yayılmağa başlamışdır. Akupunktur sinir sistemi üzərində sakitləşdirici təsir göstərərək ağrını azaltmağa kömək edir.
• B12 vitamini və maqnezium: Bəzi tədqiqatlar göstərir ki, B12 vitamini və maqnezium çatışmazlığı olan insanlarda miqren tutmaları daha çox baş verir. Buna görə də, bu vitamin və mineralların balansını saxlamaq miqren tutmalarını azalda bilər.

Miqrenin müalicəsində istifadə edilən dərmanlar tutmanın şiddətini və müddətini azaltmaq üçün nəzərdə tutulub. Müalicə üsulu fərdi olaraq dəyişir, çünki hər bir xəstə üçün uyğun olan dərmanlar fərqli ola bilər.

Miqren üçün istifadə edilən dərmanlar aşağıdakılardır:

• Triptanlar (Sumatriptan, Zolmitriptan): Miqrenin əsas müalicə üsullarından biridir və miqren tutmalarını qısaltmaqda təsirlidir.
• NSAİİ-lər (İbuprofen, Naproksen): Miqren zamanı baş verən iltihabı azaltmaq üçün istifadə olunur.
• Antidepresanlar (Amitriptilin): Miqren tutmalarının qarşısını almaq və profilaktik müalicə üçün təyin edilir.

Dərmanların istifadəsində diqqət ediləcək məqamlar

Miqren dərmanları qəbul edərkən həkim nəzarətində olmaq vacibdir. Xüsusilə, triptan və erqotaminlər kimi dərmanlar yüksək dozalarda yan təsirlər yarada bilər.

Alternativ müalicələr

Bəzi alternativ müalicələr də miqrenin idarə edilməsində təsirli ola bilər:

• Biofeedback: Biofeedback texnikası, miqren tutmalarını idarə etmək üçün istifadə edilən bir metoddur. Bu metod, insanın bədən funksiyalarını izləyərək və dəyişdirərək miqren tutmalarını azaltmağa kömək edir.
• Yoga və meditasiya: Yoga və meditasiya tədqiqatlar nəticəsində miqren tutmalarını azalda bilən stressi idarə etmək üsulları olaraq tanınmışdır.

Miqren, gündəlik həyatı ciddi şəkildə məhdudlaşdıran və uzunmüddətli narahatlıqlara səbəb olan xroniki bir nevroloji xəstəlikdir. Bu xəstəlik, bir çox fərqli səbəblərdən yarana bilər: genetik meyilliklər, hormonal dəyişikliklər, ətraf mühit faktorları və həyat tərzi miqrenin əsas tətikləyicilərindən hesab olunur. Miqrenin əlamətləri hər bir fərddə fərqli olsa da, əsasən şiddətli döyüntülü baş ağrısı, ürəkbulanma, işığa və səsə həssaslıqla müşayiət olunur.

Əgər miqren tutmaları çox tez-tez baş verirsə və ya adi müalicə metodları kifayət etmirsə, həkimə müraciət etmək vacibdir. Miqrenin müalicəsi fərdi olaraq təyin edilməli və xəstənin ehtiyaclarına uyğunlaşdırılmalıdır. Erkən diaqnoz və düzgün yanaşma ilə miqreni idarə etmək mümkündür və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq olar.

Bu bloq miqren haqqında daha dərin məlumat almaq və onunla mübarizə yollarını başa düşmək üçün dəyərli bir qaynaq ola bilər.